گندم
گندم مهمترین کشاورزی ایران و جهان است . آمار نشان می دهد که ایران نزدیک به 20 میلیون هکتار زمین قابل کشت دارد. ار این مقدار، سالیانه حدود 10 میلیون هکتار به صورت آیش گذارده می شود
و 5/8 تا 9 میلیون هکتار آن زیر کشت محصولات کشاورزی مختلف می رود، که 3/2 آن به کشت گندم اختصاص می یابد؛ و سطحی معادل 6/5 میلیون هکتار را می پو شاند. از این مقدار، 6/1 میلیون هکتار به گندم آبی و 4 میلیون هکتار به گندم دیم تعلق د ارد.
با توجه به آمار فوق، با اینکه بخش وسیعی از اراضی کشاورزی کشور ما به کشت گندم اختصاص دارد، سالیانه مقدار قابل توجهی گندم از کشورهای دیگر وارد می شود تا نیازهای داخلی به این محصول تامین می گردد. در زمانهای قدیم متوجه بذر علفهای گندمیانی بود که با جمع آوری آنها بتواند علاوه بر امرار معاش روزانه، ذخیره مواد غذایی خود ر ا در مواقع مهاجرت تامین کند. برای این منظور، در صدد برآمد که در انتخاب بذر انواع و فرم های مختلف گیاهان نامبرده بکوشد و دانه هایی را انتخاب کند که نیازهای غذایی او را بیشتر برآورده سازد. به همین لحاظ، انتخاب صحیص دانه هایی که با مقدار آردینه بیشتر، منجر شد به اینکه گونه های غلات و به خصوص ارزن برگزیده شوند.برای تک تک غلات، تاریخچه کاملاً صحیح و روشنی در دست نیست ولی آنچه مسلم است در قدیم الایام این گیاهان را به صورت وحشی کشت می کرده اند . عمر کشت و کار را برای گندم و جو حدود 10000 سال تصور می کنند. در مزارع گندم و جو، دو گیاه دیگر یعنی یولاف و چاودار به صورت علف هرز ظاهر می شدند؛ این دو گیاه نیز برای بشر آن روز شناخته شده بود. آب و هوای نسبتاً گرم عصر حجر موجب کشت غلات گوناگونی مانند گندم، جو، و ارزن شد؛ آب و هوای نسبتاً سرد دوره برتر نیز سبب به وجود آمدن شرایط مساعد کشت غلاتی مانند چاودار و یولاف گردید.حدس زده می شود که جنوب غربی آسیا مبدأ گندم است؛ در 15 تا 10 هزار سال قبل از میلاد مسیح در این مناطق برای تغذیه انسانها از گندم استفاده می شده است. از دیر زمان و در حال حاضر در ایران و بیشتر کشورها ( به خصوص در کشورهای اروپایی ) به علت احترامی که برای نان قائل اند اعتقاد دارند که اگر تکه نانی روی زمین بیفتد گناه است، بدین لحاظ آن ا بر می دارند و در جای محفوظی قرار می دهند. نان در کشور ایران برکت خدا و در کشورهای غربی مایه زندگی می دانند. شارل لینه دانشمند سوئدی طریقه خاصی را برای نامگذاری نباتات در سال 1753 میلادی بنیاد گذارد و حدود 500 نام را جهت گونه های گندم انتشار داد.
از جنبه گیاه شناسی سلسله مراتب برای گندم را می توان چنین خلاصه کرد که گندم جزء شاخه نهاندانگان و در رده گیاهان تک لپه و راسته Glumiflorea و تیره Gramineae و جنس Triticum است (69).
متخصصان، گندم را به 16 گونه تقسیم می کنند؛ و بر حسب اینکه سلولهای به وجود آورنده دارای 7، 14، یا 21 جفت کروموزوم باشند آن را به سه گروه تقسیم می کنند. بنابراین، جنس گندم 16 گونه دارد دو گونه وحشی با 7 جفت کروموزوم و 14 گونه آن زراعتی است که از این تعداد 8 گونه آن 21 جفت کروموزوم دارند. عده ای از دانشمندان عقیده دارند که دو گونه گندمی که دارای 7 جفت کروموزوم هستند به یک گونه تعلق دارند ، زیرا این دو را به خوبی ، می توان دو رگ گیری کرد و هیبرید باروری را به دست آورد. دو رگ شدن این دو گونه گندم، به همان سهولت و ترتیبی است که در هر یک از دو گونه فوق به تنهایی انجام پذیر است .شش گونه از گندمهای 21 جفت کروموزومی، به علت قابل دو رگ بودن برای هر ترکیب دوتایی، هیبریدهای باروری را به وجود می آورند که کروموزوم های آنها به صورت عادی جفت می شوند. بر اساس این نظریه، پیشنهاد شده است که در تمام گندمهای هگزا پلویید دارای ژنوم AA BB DD هستند. اغلب، گونه های گندم تترا پلویید متداول را می توان دو رگ کرد و یک هیبرید بارور از آنها به دست آورد ولی بعضی از دورگ گیریها را به سختی می توان بین آنها انجام داد؛ نتیجه آن، نامنظم جفت شدن کروموزوم ها و درصد عقیمی بیش از اندازه است.
